گەر سێ رۆژا من دنیا دیتبا
کۆرەیەک کو دونیایێ د چاڤێت مەدا ب دیتن دکەت
خەلیل سەلیم
زانکۆیا سۆران
ئەڤ پەرتووکا هانێ (گەر سێ رۆژا من دنیا دیتبا) ناڤنیشانێ پەرتووکەکا بالکێش و هەژی باندۆرەکا مەزنە لسەر مرۆڤی، هەلبەت باندۆرییا وێ ب گوێرەیی ئەڤ هزرینێن مرۆڤن کو بکارت ببتە پشکەک ژ هەژاندنا هزری، ئانکو باشترە کو بێژم مرۆڤ ب هزرینەک ڕەخنەییەوە وێ بخینیت.
پەرتووکا گەر سێ رۆژا من دنیا دیتبا ژ ئالیێ نڤیسکارا ئەمریکی هێلینا کێلەر هاتییە نڤیساندن. دەستپێکا ڤێ نڤیسینێ داکو زیدەتر مە ڕاکێشیت بۆ ناڤەرۆکا وی، تشتێ گرنگ ئەوە کو ئەم بزانن ئەڤ نڤیسکار ژ ئالیێ دیتنێ و بهیستنێ ڤە، بیناهیا چاڤا و بهیستنا دەنگی نینە و ئەو بێی کو دونیایێ ب چاڤێن خوە ببینە و هاش دەنگ و گازییان ببە دهێتە دناڤا چاڤ و بهیستنێت مەدا و شاشیێن دیتنێ و بهیستنێ لە جەم مە ڕەخنە دکە. ژیانا کێلەر وەکا نیڤیسینێن وێ گەلەک بالکێشە، لێ ئەڤێ بالکێشیێ بلا خواندەڤان ب خاندنا ڤێ پەرتووکێ ڕا وێ و هزرێن وێ بناسن. هەلبەت ئەڤ پەرتووک ژ ئالێی نڤیسکارێ هێژا د. هەوار بەللۆ ڤە هاتییە وەرگێڕان ژ بۆ کوردیێ و ژ ئالیێ پڕۆژەیێ هەتاڤ بۆ چاپکرنا پەرتووکان ڤە هاتییە بلاڤکرن.
دڤێ چارچۆڤەیێدا ئەم دزانن کە مرۆڤ ب ڕێکێن پێنج هەستێن خۆڤە (دیتن، بهیستن، تامکرن، بێهنکرن و دەستلێدان) ژ ژینگەها دەورووبەر ئاگاهیان وەردگرە و ئەڤ ئاگەهی دبنە بنگەهێن گرنگ دژیانا مرۆڤیدا، کو ب ڕێکێن ڤان ئاگەهییان بکارت خۆ ژ رویدانێت پێشهات ئامادە بکەت. ئەڤ هەست هەر ئێک ب گوێرەی کاریگەریێن خۆ ئەزموونان دەدەت مرۆڤ، لێ بەلێ هەستێن بیناهیێ ڕەنگە ئێک ژ وان هەستان بیت کو مەیدانەکا مەزن ژ ئەزموونێن مرۆڤان ل خۆ دگریت. د زانستێ دەروونزانیێ ژیدا هەستێن بیناهیێ ڕێکەکا گەلەک گرنگە کو شیانا دەدەنە مرۆڤ کو باشتر ژ ئالیێ مەژی ڤە خۆ پێش ببەت، د ڤێ چوارچۆڤێ ژی دا، دەروونزانێ سویسری ژان پیاژە ڕۆلا بینینێ ئێکجار مەزن دبینە.
ب هەر ئاوایەکی، ئەوا ئارمانجە ل ڤێ نڤیسینێ، شرۆڤەیەکا کورتە بۆ ڤێ پەرتووکا کێللەر، کا چەوا مە ل هەمبەری تشتێن دەردۆر ئاگەهدار دکەت. کیلەر ل ڤێ پەرتوکێدا دیتن و ڕۆتینا ژیانێ بەسەر سێ تەوەرێن گرنگ دابەش دکەت و هەر تەوەرەکێ بۆ رۆژەکێ دەستنیشان دکەت. د ڕۆژا ئێکێدا کێلەر دخازە مرۆڤی ل هەمبەری خوە و هەڤالێن خوە یێ حەقیقی هشیار بکەت. ئەو ب ڕێکا ڤەگەڕاندنا خۆزیکێت خۆ، کو ئەگەر دیتن هەبان تەکەز دگەڵ پەرتووک و پەرتووکخانەیا خۆدا مژیل ببە و د ڕۆژا دوێ ژی دا دا قەستا ناڤەندێن چاند و ڕەوشەنبیرییا وەکو سینەما و هۆلێن شانۆیێ کەت و د ڕۆژا سێیێ ژی دا ئەو دا چاڤێت خۆ ل ناڤەندا باژێر و تێکەلیێن مرۆڤان مژیل کەت. ئەوا کو د ڤێرێدا پرسیارە ڕەنگە ئەو بیت کو مرۆڤ بپرست کا گەلۆ بۆچی ئەڤ سێ تەوەرێن هانێ دبنە بنگەهێن گرنگ ژ بۆی ژیانێ؟
ئەگەر ئەم بۆ بەرسڤا ڤێ پرسیارێ بگەڕن، تشتێن ئەکەمین کو دکەڤە هزا مرۆڤدا ڕەنگە تێکەلیێن مە مرۆڤان بیت دگەڵ خواستکێن مە د ڤێ سەردەمیدا. ئەگەر ئەم زێدەتر ل تێکەلی و خواستێن هەنوکەیی بنێڕن، دبینین کو مە ل ژیانێدا تشتێن کو پێویستینە (Need) و ئوبژێکتا سەرەکینە ل ژیانێدا مە وندا کرییە و ئەم ل تشتەکی دگەڕن کە وێڤەتر ژ پێداویستیایە، ئەو ژی ئەو تشتن کو دبنە ویست (Desire).
مرۆڤ داکو ل ژیانێدا ئاناتۆمیا خۆ بهێلێت پێویستین مانێ مەرجێن سەرەکینە، لێ ئەوا وێڤەتر ل پێویستیا کو ئەم پێڤە مژیل دبین ویستن کو د هەمی جارا ب کاتێکەریا ئایدۆلۆژی و ڕیکلامێن بازرگانی ژ بۆ مە وەکا پێویستی دهێتە وێناکرن. مرۆڤ وەکا سۆبژە ل هەمبەری وان تشتان کو نە هند گرنگن گەلەک جاران ل خوە و پێویستیێن خۆ نامۆ و غەریب دبە. ل سەرەدمێ ئەڤڕۆدا ئەو پەیامێن ئایدۆلۆژی و سەرمایەداریێ ب ئاوایەکێ چۆیە پێش کو دشێت د هەر چرکەیەکێدا مرۆڤی سەردا ببەت و ل جهێن پێویستیا، وێستا ل جەم مرۆڤی بجهـ بینیت. ئەڤ حیلەیێن سەرمایەداریێ د سەردەمێ نۆکەدا کو هەرتشتی ب ئاوایەکی ئارەزێنەرتر (Stimulate) ژ حەقیقەتا خۆ د هەر دیتنەکێ د ئێخیتە د چاڤ و گوچکێن مەدا، ل جەم مە بوویە ئۆژێکتەکا حەقیقی و مرۆڤ ب گوێرەیێ ڤان خواستێن کو ئایدۆلۆژیا سەرماداریێ دخازە هەم د هزرن و هەم ژی ڕەفتاران دکەن، چونکی کارتێکەرییا وان ئایدۆلۆژیا ل سەر مرۆڤی کو ئەگەر هشیار نەبە ب ئاوایەکییە کو هەرتشتێن درڤەیی خواستێن وان ڤە قەتیانە ژ ژیانا خۆش و هەژی.
ئەڤ تێگەهشتن د سەردەمێ نۆکەدا چڤاک ئێخستییە سەر سیستەمەکێ ژیانێ کو ل هەمی پێویستی و خواستێن حەقیقی خۆ وندا بوویە. کێلەر ل ڤێ پەرتووکێدا هەول ددەت کو ئەڤ شاشی و تێگەهشتنا مرۆڤان بۆ وان خواستێن کو ئەم پێڕا هاتینە خاپاندن هشیار بکەت و دیسا ژی بێژیتە مە مرۆڤان کو هەرچەند وە دیتن ژی هەبە لێ ئەڤ دیتن د بەرچاڤکا سەرمایەداریی و خواستێن نە هەژی د گەیتە ئاگاهیا مرۆڤان. مرۆڤ هەتا کو بشێت کو د ژیانەکا حەقیقیدا بژیت، گرنگ ئەو نینە کو ڕۆناهیا چاڤان هەبێت، د جهێ وێدا گرنگە کو مرۆڤ وان بیناهیا د دیتنەکا حەقیقیدا بمەزێخیت و ب گوێرەی تشتان بهایا ژی دانێت.
